Bir atı zorla dere kenarına götürebilirsiniz, fakat ata zorla su içiremezsiniz.
Fransız Atasözü
İnsan doğası gereği heyecan ve motivasyona açıktır. Motivasyonunu kaybeden insan yaşayan bir insan olmaktan çok uzaktır. Ufukta sizi bekleyen çekici bir hedefe doğru koşmak için güçlü bir istek duymuyorsanız yaşama gayenizi yeniden gözden geçirmelisiniz. Heyecan ve motivasyon coşku ve neşe kaynağıdır.
Bundan yıllar önce İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji bölümü Hocalarından Prof. Dr. İsmail Alev Arık Hocanın bir öğrencisi bir PDR öğretmeni ile tanışmıştım. Bana, motivasyon kavramını anlatmak için Alev Hocadan bir hatırasını nakletti. “Hocamız motivasyon konusunu anlatırken kürsüdeki masanın yanına gelir, bir elini masaya koyar ve çevik bir şekilde masanın üzerine zıplar ve masanın üzerinde ayağa kalkardı ve “işte arkadaşlar motivasyon budur” derdi”.[1] Ne zaman kendimi tükenmiş hissetsem ve iş yapma enerjimi kaybettiğimi hissetsem bu hatırayı hatırlarım ve adeta kendime gelirim. Motivasyon kavramını uygulamalı olarak anlatan Alev Hoca aynı zamanda iş yapma heyecanını kaybetmemek gerektiğini de uygulamalı olarak göstermiş oluyordu. Duygular buharlı bir treni harekete geçiren kazan dairesindeki enerjiye benzetilebilir. Akıl ise bir aracın direksiyonu gibidir. Motivasyon ve heyecan akıl ile yönetilmelidir.
- Ulaş Kaplan’a göre motivasyonun adımlarını şu şekilde özetleyebiliriz:
- Birinci adım; kendine inanmak ve güvenmektir, özgüvensiz bir motivasyon olmaz.
- İkinci adım; elinden gelenin en iyisini yapmaktır, başkasıyla değil kendinizle yarışın.
- Üçüncü adım; engelleri aşmaktır, engeller takılmak için değil aşılmak içindir.
- Dördüncü adım; hazırlanmaktır, bir yay gibi zaman zaman gerilin ve güç toplayın.
- Beşinci adım; sevgi ve inançtır, sevgi merkezli bir hayat ve hedeflerine inançla bağlanmaktır.
- Altıncı adım; kendimizi motive ederek harekete geçirmektir. [2] Eylem yoksa başarı dan da bahsedilemez.
Kitabın ana fikri ise; “motivasyonun anahtarı kişinin kendi elindedir ve şans fırsatlara hazırlıklı olarak yakalanmaktan ibarettir” şeklinde ifade edilebilir.
Beresford (2011), motivasyon için farklı bir yaklaşım önerir; sonsuza kadar kendinizi ve ekibinizi motive etmek için yaptığınız işi oyunlaştırın (gamification) ve sonsuza kadar kendinize ve ekibinize yaptığı işten zevk almak ve puan kapmak için fırsat verin. Sosyal medya fenomenlerinin bir beğeni fazla almak için ölümü bile göze aldıklarını hatırlayıp beğeni puanının önemini kavrayın.[3] Çocukların oynamaktan hiç yorulmadıklarını ve oynaya bayıldıklarını hatırlayıp işlerinizi oyuna çevirin. Yaptığınız işten zevk alın. Oyunun akışına bırakın kendinizi ve motive olduğunuzu bile unutun. Yalnızca zevkle oynar gibi iş yapın.
Fogg, BJ, “Küçük Alışkanlıklar” isimli kitapta insanın kendi hayatında yaptığı küçük değişikliklerin her şeyi değiştireceğini iddia eder ve şu önerilerde bulunur:
- İstenen davranışı belirleyin,
- Onu küçük parçalara bölün ve küçültün,
- Ve büyümesini destekleyin.
Fogg, insanların bir işi yapmak için duyduğu isteğe motivasyon adı verildiğini belirtir ve küçük alışkanlıklara odaklanıp bitirmenin büyük motivasyon vereceğini ileri sürer. Basit ve küçük alışkanlıklar yapmanın büyük alışkanlıklar kazanarak büyük işler başarmanın anahtarı olduğunu iddia eder. Fogg motivasyon için şu önerilerde bulunur:
- Küçük alışkanlıklarınızı unutmamak için hatırlatıcı çapa tekniğini kullanın, örneğin telefon alarmını kullanın,
- Çapadan hemen sonra yapın, iyi bir iş çıkardığınızda kendinizi kutlayın,
- Davranış=Motivasyon, Yetenek ve Tetikleyici dengesini unutmayın.[4]
Sonuç olarak yazımızı şu önerilerle bitirebiliriz:
- Motivasyon insanın kendi kendisi ile yaptığı mücadelenin bir sonucudur.
- İç ve dış motivasyon olarak da ele alınan motivasyon konusunda hangi modelin daha etkili olduğuna karar vermek için “dökme suyla değirmen dönmez” sözünü hatırlayabilirsiniz.
- Kendinizi tanıyın, önceliklerinizi belirleyin, bilgi ve sevgi ile enerji depolayın, heyecanınızı kaybetmeyin, yaşama enerjinizi ve ümidinizi yitirmeyin, sevgi ve coşku ile hareket edin, iyi bir planlama yapın, harekete geçin ve başladığınız işi bitirin.
- Bir Japon özdeyişinde olduğu gibi, “büyük düşünün, küçük başlayın ve çabuk bitirin”.
İnsan doğası gereği heyecan ve motivasyona açıktır. Motivasyonunu kaybeden insan yaşayan bir insan olmaktan çok uzaktır. Ufukta sizi bekleyen çekici bir hedefe doğru koşmak için güçlü bir istek duymuyorsanız yaşama gayenizi yeniden gözden geçirmelisiniz. Heyecan ve motivasyon coşku ve neşe kaynağıdır.
Dr. Nadir Çomak
[1] Arık, İ. A. (1993) Motivasyon ve Heyecan’a Giriş, Çantay Yay. İst.
[2] Kaplan, U. (1998) Motivasyon Mucizesi, Sistem Yay. İst.
[3] Beresford, T. (2011) Sonsuz Oyunlaştırma, elma yay. İst.
[4] Fogg, B.J. Basit alışkanlıklar, https://www.oyunlastirma.co/kitap-ozeti/gamfed-turkiye-kitap-kulubu-yazdi-tiny-habits-kucuk-aliskanliklar/
